Elon Musk wordt geprezen als de techmiljardair die onze toekomst vormgeeft, maar achter het glanzende imago van visionair schuilt een andere persoon. Van zogenaamde revolutionaire technologieën tot gevaarlijke politieke invloeden: Musks nalatenschap roept steeds meer vragen op. Elon Musk is zonder twijfel een van de meest besproken figuren van onze tijd. Zijn persona, een excentrieke miljardair met grootse visies, en bijzonder succesvolle bedrijven hebben hem een bijna mythische status opgeleverd. Maar onder de oppervlakte tekent zich een ander patroon af: misleiding, onafgemaakte projecten en een groeiende controverse rondom zijn politieke bemoeienissen. Er zijn genoeg projecten van de techgoeroe waarbij niet alles klopt. We bespreken een paar controversen, van klein tot groot.
Hyperloop
Elon Musk heeft met de Hyperloop en The Loop beloofd transport volledig te revolutioneren. Het idee van de Hyperloop, een ultrasnelle trein die passagiers binnen enkele minuten tussen steden kan vervoeren, werd in 2013 door Musk gepresenteerd als de toekomst van mobiliteit. Tegelijkertijd werd The Loop, een tunnelsysteem voor stedelijk vervoer, gepromoot als een oplossing voor verkeersopstoppingen. Beide projecten leken visionair, maar de realiteit blijkt allesbehalve indrukwekkend. De Hyperloop werd gepresenteerd als een efficiënter alternatief voor traditionele hogesnelheidstreinen, met beloftes van reizen tot 1200 kilometer per uur. Musk beweerde dat het systeem goedkoop en eenvoudig te bouwen zou zijn. Meer dan een decennium later is er nog steeds geen functioneel systeem gerealiseerd. De situatie wordt nog verontrustender als we kijken naar Musks ware intenties met de Hyperloop. Volgens zijn biograaf Ashlee Vance gaf Musk toe dat hij het idee van de Hyperloop niet lanceerde om het daadwerkelijk te realiseren, maar om de ontwikkeling van de Californische hogesnelheidstrein te saboteren. Musk vond het spoorproject te duur en inefficiënt en gebruikte de Hyperloop als een middel om het publieke en politieke draagvlak te ondermijnen. The Loop, Musks stedelijke tunnelsysteem, moest het verkeer in drukke steden verminderen. Het resultaat? Een 2,2 kilometer lange tunnel onder het Las Vegas Convention Center waarin Tesla’s met een chauffeur tegen lage snelheid rijden. Dat noemen we een metro. Projecten in steden zoals Los Angeles en Chicago zijn zonder verklaring stilgelegd, terwijl het enige tastbare resultaat een marketingtruc lijkt om Tesla’s te promoten.
Cybertruck
Toen Elon Musk in 2019 de Tesla Cybertruck introduceerde, werd het voertuig gepresenteerd als een futuristische krachtpatser die de autowereld zou transformeren. Met beloftes van een onverwoestbare, kogelbestendige structuur en indrukwekkende prestaties leek de Cybertruck een toonbeeld van innovatie. Vier jaar later blijkt de realiteit echter veel minder rooskleurig. Productievertragingen, technische gebreken en terugroepacties hebben het vertrouwen in dit voertuig ernstig aangetast. Het meest opvallende voorbeeld is het ‘kogelbestendige’ roestvrijstalen exoskelet dat Musk tijdens de onthulling demonstratief liet testen door een stalen bal tegen een raam te gooien… dat prompt brak. Een van de grootste problemen rond de Cybertruck is de reeks terugroepacties die Tesla sinds de lancering in 2023 heeft moeten uitvoeren. Onlangs heeft Tesla 2.400 Cybertrucks in de VS teruggeroepen vanwege een defect in de aandrijflijn. Dit probleem kan leiden tot een verlies van aandrijving wanneer het gaspedaal wordt gebruikt, wat het risico op een crash aanzienlijk vergroot. Eerder werden al meer dan 27.000 voertuigen teruggeroepen vanwege vertragingen in de weergave van de achteruitrijcamera, wat de zichtbaarheid van de bestuurder kan beperken en eveneens een veiligheidsrisico vormt. Andere terugroepacties in 2023 hadden betrekking op losse pedaalbekleding, defecte ruitenwissers en slecht bevestigde onderdelen. De gebreken aan de Cybertruck staan in schril contrast met de ambitieuze beloftes van Musk. Het roestvrijstalen exterieur, gepresenteerd als onverwoestbaar, bleek gevoelig voor roest en vlekken, tenzij zorgvuldig onderhouden. Bovendien is het voertuig door zijn hoekige ontwerp onpraktisch en gevaarlijk, met beperkte zichtbaarheid voor de bestuurder en een interieur dat testers beschrijven als goedkoop en fragiel. Het voertuig, met zijn Blade Runner-esthetiek, werd gelanceerd om Tesla’s verouderende modellen nieuw leven in te blazen. De hoge ontwikkelingskosten en vertraagde levering zetten echter druk op het bedrijf, vooral nu de vraag naar elektrische voertuigen afneemt. De Cybertruck is daarmee alles behalve de revolutionaire innovatie die Musk beloofde.
Foute reclame
Elon Musk heeft zichzelf neergezet als de visionair achter autonome voertuigen en robotica, met ambitieuze projecten zoals de Tesla Cybercab en de Optimus-robot. Deze initiatieven worden gepresenteerd als revolutionaire technologieën die onze manier van leven zullen veranderen. De werkelijkheid schetst echter een beeld van onrealistische beloften, technische beperkingen en marketingstrategieën die vooral gericht lijken op het vasthouden van investeerders en publieke aandacht. De Tesla Cybercab, een volledig autonome taxi zonder stuur of pedalen, zou volgens Musk het stadsvervoer transformeren. In werkelijkheid blijft de technologie achter deze taxi ver onder de verwachtingen. Het voertuig is afhankelijk van Tesla’s problematische Full Self-Driving (FSD)-systeem, eerder al benoemd dankzij de fantastische Cybertruck die erg goed werkt. Een vergelijkbaar patroon is te zien bij de Optimus-robot, een humanoïde robot die Musk aankondigde als de ultieme oplossing voor huishoudelijke en industriële taken. Tijdens het We, Robot-evenement van Tesla in 2023 werden Optimus-robots getoond die drankjes serveerden en ogenschijnlijk gesprekken voerden. Wat niet werd vermeld, is dat deze robots werden bestuurd door mensen op afstand. Analisten bevestigden dat de robots geen zelfstandige intelligentie bezitten en dat hun functionaliteit beperkt is tot eenvoudige, gescripte handelingen.
Politiek gevaarlijk
Toen Elon Musk Twitter (nu X) in 2022 overnam, beloofde hij het platform te transformeren in een bastion van vrije meningsuiting. In werkelijkheid heeft hij het platform veranderd in een broeihaard van haatdragende retoriek, complottheorieën en politieke propaganda. Onder zijn leiderschap is X niet alleen een speeltuin geworden voor extremistische stemmen, maar ook een instrument in Musks groeiende politieke agenda, met Donald Trump als een van de belangrijkste begunstigden. Een van de meest zorgwekkende ontwikkelingen is Musks actieve steun aan Trump. Hij gebruikte het officiële @America-account om pro-Trump-berichten te verspreiden en heeft Trumps geschorste account hersteld. De politieke invloed van Musk reikt verder dan X; hij heeft openlijk campagne gevoerd voor Trumps herverkiezing, waarmee hij zich positioneert als een belangrijke speler in de Amerikaanse politiek. Naast deze directe steun heeft Musk extreemrechtse stemmen op X versterkt door hen opnieuw toegang te geven tot het platform. Prominente accounts die eerder waren verbannen wegens haatzaaien en desinformatie werden opnieuw toegelaten, wat leidde tot een explosieve toename van antisemitische en racistische uitingen. Musk zelf heeft deze trend aangewakkerd door complottheorieën te verspreiden, waaronder aanvallen op George Soros, die hij beschuldigde van het “haten van de mensheid”. Nog zorgwekkender is dat Musks focus steeds meer verschuift van technologie naar politiek. Zijn tijd en middelen lijken minder gericht op innovatie en meer op het beïnvloeden van verkiezingen en het bevorderen van een ideologische agenda. Terwijl Tesla en SpaceX te maken hebben met uitdagingen en vertragingen, lijkt Musks prioriteit te liggen bij het vormen van de publieke opinie via X. Zijn overgang van techvisionair naar politiek influencer heeft verstrekkende gevolgen. Wat begon als een belofte van vrije meningsuiting is geëvolueerd tot een platform dat verdeeldheid en extremisme versterkt. Zijn steun aan Trump en betrokkenheid bij politieke campagnes markeren een nieuw hoofdstuk in zijn carrière, waarin zijn acties niet alleen de techindustrie, maar ook de democratie zelf onder druk zetten.
Self-made of juist helemaal niet
Elon Musk presenteert zichzelf vaak als een selfmade miljardair, een man die door pure visie en hard werken de top heeft bereikt. De realiteit vertelt echter een ander verhaal, een geschiedenis die begint in de apartheidsperiode van Zuid-Afrika en doorspekt is met controversiële familiebanden, vroege financiële steun en agressieve zakelijke praktijken. Zijn vader Errol Musk beschikte over een smaragdmijn in Zambia waar de jonge Elon vaker mee naartoe ging. “So we had this planeload of contraband and an overdue passport from another person. There were AK-47s all over the place and I’m thinking, ‘Man, this could really go bad.’” Dit citaat komt uit een reeds verwijderde interview op Forbes dat vandaag alleen nog maar beschikbaar is via internetarchieven. Een hele ‘normale’ jeugd dus… Hoewel Musk vaak afstand neemt van zijn vader, is het duidelijk dat deze familieachtergrond hem een aanzienlijk financieel voordeel gaf. Zijn eerste onderneming, Zip2, werd mede gefinancierd met bijdragen van zijn vader. Zip2 werd uiteindelijk verkocht voor miljoenen, waarmee Musk al vroeg in zijn carrière een stevige financiële basis kreeg. Deze vroege rijkdom legde de basis voor zijn latere investeringen en succes, wat haaks staat op zijn bewering dat hij zichzelf helemaal vanaf nul heeft opgebouwd. Daarnaast staat Musk bekend om zijn agressieve strategieën binnen de zakenwereld. Hij koopt zichzelf in bij bedrijven, om vervolgens de oorspronkelijke oprichters eruit te werken. Dit gebeurde onder meer bij PayPal, waar hij via investeringen invloed kreeg en de oorspronkelijke oprichters uit de leiding manoeuvreerde. Bij Tesla, het bedrijf waarmee hij wereldwijd bekend werd, voegde hij zich als investeerder bij het team en ‘deletete’ later de oprichters Martin Eberhard en Marc Tarpenning uit de geschiedenis van het bedrijf. Het beeld van Musk als selfmade innovator is grotendeels een zorgvuldig opgebouwde mythe. Zijn pad naar succes werd geplaveid met bestaande rijkdom, vroege kansen en brute zakentactieken. Hoewel hij onbetwist een invloedrijke figuur is, is het belangrijk om de realiteit achter de façade te begrijpen: Musk is geen product van armoede en doorzettingsvermogen, maar van privilege en strategische manipulatie.
